Sochaczewski Stanisław Zygmunt (1877–1953), podpułkownik armii rosyjskiej, generał brygady WP. Ur. 27 VIII w Chyżówce (pow. kaniowski), był synem Wiktora, dyrektora cukrowni w Steblowie, i Marii z Pruszyńskich.
W r. 1895 S. ukończył IV gimnazjum klasyczne w Kijowie. Następnie studiował prawo przez cztery semestry na uniw. w Kijowie; ze studiów zrezygnował w r. 1899. W l. 1900–2 uczył się w Oficerskiej Szkole Kawalerii w Jelizawetgradzie. Po jej ukończeniu został podporucznikiem w 22. Astrachańskim P. Dragonów. W r. 1904 skierowany do Mandżurii, uczestniczył w wojnie rosyjsko-japońskiej. Brał udział w bitwie mukdeńskiej. W r. 1905 awansował na porucznika. Do r. 1915 służył w okręgu zaamurskim, utrzymywał wówczas kontakty z tow. «Gospoda Polska» w Harbinie. W r. 1909 awansował na rotmistrza, a w r. 1913 na majora. W tym czasie opublikował pracę O warunkach powodzenia działań kawalerii (Pet. 1912).
W kwietniu 1915 S. przybył w szeregach 1. Zaamurskiego P. Konnego na europejski front wojny z Niemcami. Początkowo dowodził szwadronem, a później, po nominacji na podpułkownika z dn. 21 I 1917, dywizjonem. Po rewolucji lutowej 1917 r. i powołaniu do życia Związku Wojskowych Polaków (ZWP) przygotowywał konspiracyjnie występowanie Polaków z szeregów rosyjskich dywizji kawalerii na frontach rumuńskim i częściowo południowo-zachodnim. W tym czasie wziął udział w zjeździe ZWP w Mohylewie na Białorusi, w czasie którego został wybrany na członka delegacji Polaków do Głównego Dowództwa Frontu Rumuńskiego. Wspólnie z tą delegacją pracował m.in. nad utworzeniem II Korpusu Polskiego. Nie czekając na zorganizowanie tego korpusu, samorzutnie sformował w listopadzie 1917 pod swoją komendą trójszwadronowy dywizjon jazdy polskiej z baterią konną rosyjskiej 8. Armii. W lutym 1918 przeszedł do II Korpusu Polskiego w rejonie Sorok w Besarabii. Tu z przyprowadzonego przez siebie dywizjonu jazdy utworzył 5. p. ułanów (uł.) i stanął na jego czele. Jeden z epizodów tworzenia tego pułku znalazł się w ogłoszonym pośmiertnie fragmencie wspomnień S-ego: Z przeżyć bojowych („Przegl. Kawalerii i Broni Pancernej” T. 16: 1986 nr 121). Po bitwie II Korpusu Polskiego z Niemcami pod Kaniowem nad Dnieprem w maju 1918 S. dostał się do niewoli. Był internowany w Białej Podlaskiej, a następnie osadzony jako jeniec wojenny w twierdzy Brześć nad Bugiem. Po wyjściu z niewoli w listopadzie t.r. zgłosił się do WP. Mianowany dowódcą 5. p. uł. odtworzył go w Mińsku Maz. Już w kwietniu 1919 wraz z pułkiem wyruszył na front ukraiński. W bitwie pod Ołyką 17 V 1919 osobiście prowadził atak na karabiny maszynowe. Dn. 30 IX 1920 awansował na pułkownika (ze starszeństwem z dn. 1 VI 1919). W zimie 1919/20 toczył walki pozycyjne z bolszewikami na Wołyniu. W maju i czerwcu 1920 podczas ofensywy na Kijów, uczestniczył w bitwach pod Czerwoną i Zwiahlem. Po walkach odwrotowych i reorganizacji w Zamościu w sierpniu t.r. przerzucony został na front południowy. W końcowej fazie wojny polsko-sowieckiej odznaczył się brawurową szarżą swojego pułku pod Zasławiem. Z tej racji 5. p. uł. otrzymał później miano zasławskiego. W październiku t.r. uczestniczył w kursie oficerów jazdy w Szkole Sztabu Generalnego w Warszawie. Od grudnia 1920 do września 1921 był dowódcą V Brygady Jazdy w Krakowie, a do maja 1929 – dowódcą VII Brygady Kawalerii w Poznaniu. W r. 1925 był słuchaczem w Centrum Wyższych Studiów Wojskowych.
W czasie przewrotu majowego w r. 1926 S. opowiedział się po stronie rządu i prezydenta RP. Mimo to nie był represjonowany, a z dn. 1 I 1927 awansował nawet na generała brygady i obok dotychczasowych obowiązków pełnił również funkcje dowódcy 3. Dyw. Kawalerii w Poznaniu. Ogłosił drukiem: Wywiady. Poradnik dla podoficerów jazdy (W. 1919), Podręcznik rekruta jazdy (W. 1922), Fragmenty wspomnień 1917–1920 („Przegl. Kawaleryjski” 1934 nr 2). Był w Polsce pionierem gry w polo. Z dn. 31 V 1929 przeszedł w stan spoczynku. Początkowo mieszkał w Poznaniu, a po kilku latach przeniósł się do Warszawy. Cały czas pracował nad wynalazkami w dziedzinie broni palnej i teorii strzelania. W maju 1939 pojechał do Wielkiej Brytanii, by tam zainteresować odpowiednie władze swoimi pomysłami, ale bez powodzenia.
Po wybuchu wojny S. przybył w październiku 1939 do Francji. Został przyjęty do wojska, ale przydziału nie otrzymał. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 przedostał się do Wielkiej Brytanii. Tu znalazł się w kręgu oponentów gen. Władysława Sikorskiego, krytykujących go za zaprzepaszczenie wojska we Francji. W wyniku tych nieporozumień został osadzony w obozie odosobnienia Rothsay na wyspie Bute w Szkocji. Po wyjściu z tego obozu w styczniu 1942 podjął pracę w fabryce zbrojeniowej, a następnie w warsztacie produkującym jego wynalazek zakupiony przez Królewskie Siły Powietrzne (RAF). Po wojnie osiedlił się w Wielkiej Brytanii i prowadził ożywioną korespondencję z różnymi firmami zbrojeniowymi w sprawie swoich pomysłów racjonalizatorskich. Zmarł 14 VII 1953 w polskim szpitalu w Penley (Walia). Pochowany został na cmentarzu w Wrexham w hrabstwie Denbighshire. Był odznaczony m.in. Orderem św. Jerzego IV kl., św. Stanisława IV kl. i II kl. z Mieczami, św. Anny IV kl. i II kl. z Mieczami, św. Włodzimierza IV kl. z Mieczami, Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Walecznych 3-krotnie, Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej, jugosłowiańskim Krzyżem Komandorskim Orła Białego, Krzyżem Oficerskim Korony Belgijskiej, Médaille de la Victoire, Médaille Interalliée, Medalem za wojnę 1919–1920.
Od r. 1904 S. był żonaty z Ireną Olgą Działosza-Rogowską, z którą miał syna Edwarda Jerzego (ur. 1909).
W kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie wmurowana jest tablica pamiątkowa ku czci S-ego i ułanów zasławskich ufundowana przez syna Edwarda Jerzego i ułanów zasławskich w r. 1987 w 70. rocznicę powstania 5. P. Ułanów Zasławskich.
Enc. Wojsk., VII; Kryska-Karski–Żurakowski, Generałowie [Wyd. 2], W. 1991 (fot.); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Stawecki P., Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, W. 1994; Dzien. Personalny MSWojsk., W. 1920 nr 39, 1921 nr 7, s. 296, 1922 nr 13 (Załącznik do Dz. Pers. 13/22. Lista starszeństwa oficerów zawodowych), 1927 nr 10, 1929 nr 7; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928; – Bagiński H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914–1920, W. 1921, reprint 1990 s. 363; Czubiński A., Przewrót majowy 1926 roku, W. 1989; Dziesięciolecie Polski Odrodzonej (wspólna fot.); Księga jazdy polskiej, W. 1938 s. 157, 169, 188, 222, 420; Nowiński T., Zarys historii wojennej 5-go Pułku Ułanów Zasławskich, W. 1929 s. 5, 6, 8, 9, 12, 14, 17, 18, 20, 26, 37–9, 44; Pruszyński M., Wojna 1920, W. 1994; Smaczny H., Księga kawalerii polskiej, W. 1989; Wrzosek M., Dzieje oręża polskiego 1794–1938, W. 1973; tenże, Polskie korpusy wojskowe w Rosji w latach 1917–1918, W. 1969; – Dzien. Rozkazów Wojskowych, W. 1918 nr 12; Haller J., Pamiętniki, Londyn 1964; Romeyko M., Przed i po maju, W. 1967; – „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1953 nr z 16 VII; „Życie Warszawy” 1988 nr z 21 IX, 1992 nr z 21 IX; – CAW: Akta personalne S-ego nr 1769/89/4731 (fot.); – Informacje K. Braczyńskiego z Londynu i Zdzisława Nicmana z W.
Henryk Korczyk